(1) علم پزشکی و به تبع آن شاخص های بیمارستانی همواره در تغییر میباشند ، همیشه و در هر مطلبی به تاریخ آن مطلب توجه بفرمائید. (2) این سایت تلاش مینماید تا نظرات و تجربیات تخصصی خبرگان بیمارستانی کشور ، بموقع و سریع منتشر گردد تا موجب تاثیر مثبت در تبیین استانداردهای جدید بیمارستانداری و بیمارستانسازی در ایران شود. (3) عرضه مجموعه 5 جلدی بیمارستانسازی نیز به همین دلیل به صورت آنلاین صورت گرفته ، تا هر لحظه قابل به روز کردن بوده و دچار عقب افتادگی علمی نگردد. فلذا این مطلب در تاریخ ذکر شده در بالا ، مجددا تصحیح و به روزرسانی شده و آخرین اصلاحات در آن اعمال شده است .
مجموعه 5 جلدی بیمارستانسازی
تحقیق و تدوین :
مهندس محمد رضا اردلانی + مهندس هدی اردلانی
کتاب طراحی بیمارستان
فصل اول A : مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان
فصل دوم B : شاخص های طراحی بیمارستان
فصل سوم C : نکات اختصاصی در طراحی هریک از بخش های بیمارستان
کتاب احداث بیمارستان
فصل چهارم D : مبانی نظری در عملیات احداث بیمارستان
فصل پنجم E : نکات اجرایی در عملیات احداث بیمارستان
فصل ششم F : ویژگی های خاص برای مصالح مصرفی بیمارستان
کتاب توسعه و بازسازی بیمارستان
فصل هفتم G : مبانی نظری در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان
فصل هشتم H : نکات اجرایی در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان
کتاب نگهداری بیمارستان
فصل نهم K : مبانی نظری در عملیات نگهداری بیمارستان
فصل دهم L : نکات اجرایی در عملیات نگهداری بیمارستان
کتاب ارتقای بیمارستان
فصل یازدهم M : ساماندهی و کنترل سهم فیزیکی انواع بخش ها در بیمارستان
فصل دوازدهم N : چگونگی استفاده از نظام ارزشیابی بیمارستانی در ارتقای کیفیت فیزیکی بیمارستان
فصل سیزدهم P : نکات اختصاصی برای ارتقای کیفیت انواع بیمارستانها
جلد یکم
کتاب طراحی بیمارستان
فصل اول : مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان
1 A– انواع فضاهای درمانی کدام اند ؟
A2 - انواع دسته بندی بیمارستان ها
A3 - ویژگی های اصلی در انواع بیمارستان ها
A4 - دگرگونی در صنعت بیمارستان سازی و بیمارستان های آینده
A5 - تب بیمارستان سازی در ایران
A6 - تب تیپ سازی در بیمارستان های ایران
A7 - مطالعه شاخص های جمعیتی منطقه تحت پوشش بیمارستان
A8 - مطالعه شاخص های درمانی منطقه تحت پوشش بیمارستان
A9 - مطالعه شاخص های اقلیمی منطقه تحت پوشش بیمارستان
A10 - مطالعه شاخص های بیمارستان های خاص ( نظامی ، بحران ، ... )
A2
انواع دسته بندی بیمارستانها :
A2-1 - بر مبنای تخت بستری
بیمارستان کوچک S - زیر 100 تختخواب
بیمارستان متوسط M - تا 320 تختخواب
بیمارستان بزرگ L - تا 600 تختخواب
بیمارستان خیلی بزرگ XL - تا 1000 تختخواب
مجتمع بیمارستانی HC - بالای 1000 تختخواب
A2-2 - بر مبنای شبکه های درمانی و سیستم ارجاع
ناحیه ای : 50 – 120 هزار نفر
منطقه ای : 120-200 هزار نفر
قطبی : بالاتر از 600 هزار نفر
کشوری : کل کشور
A2-3 - بر مبنای سیستم حمایتی
بیمارستان های دولتی
بیمارستان های خصوصی
بیمارستان های مراکز بیمه گر
بیمارستان های خاص ( خیریه – نظامی – نهادها)
بیمارستان های ترکیبی
A2-4 - بر مبنای نوع فعالیت بیمارستان
بیمارستان عمومی یا جنرال
بیمارستان تخصصی ( تک تخصصی – چندتخصصی)
بیمارستان آموزشی
بیمارستان خاص ( نظامی – بحران – اپیدمی – بیماری های خاص)
A2-5 - بر مبنای نوع ساخت و شکل بیمارستان
بیمارستان گسترده
بیمارستان مرتفع
بیمارستان زیرسطحی
بیمارستان ترکیبی
بیمارستان های پرتابل
A2
انواع دسته بندی بیمارستان ها کدامند؟
اگرچه در منظر مردم و نگاه عمومی ، تمامی مراکز درمانی مجهز به تخت بستری ، بیمارستان میباشد ، اما بیمارستان ها انواع مختلف و متفاوتی دارند . برای تبیین مشخصات هر یک از انواع بیمارستان ها ، در ابتدا نیاز به نوعی گروه بندی بیمارستانی احساس می گردد . امکان دارد از دیدگاه های مختلف انواع بیمارستان ها را به روش های گوناگون تقسیم بندی نمود ، لیکن متداول ترین روش ها نزد کارشناسان بیمارستانی که بایستی بخصوص برای وسعت بخشیدن به افق دید بیمارستانسازان بیش از دیگران مد نظر طراحان قرار گیرد ، به شرح زیر می باشند :
A2-1 - تقسیم بندی بیمارستان ها بر مبنای تعداد تخت بستری :
از آن جایی که ظرفیت به معنای تعداد تخت های هر بیمارستان ، بهترین شاخص برای سنجش اثر گذاری بیمارستان در چرخه تولید و هزینه تمام شده درمان می باشد ، شاید عاقلانه ترین و رایج ترین نوع دسته بندی برای انواع بیمارستان ها ، گروه بندی بر اساس تعداد تخت بستری بیمارستان باشد . در این دسته بندی بیمارستانها به 5 گروه بشرح ذیل تقسیم میگردند :
· بیمارستان های کوچک S : بیمارستان هایی با ظرفیت زیر 100 تختخواب - small
· بیمارستان های متوسط M : بیمارستان هایی با ظرفیت 100 تا 320 تختخواب - medium
· بیمارستان های بزرگ L : بیمارستان هایی با ظرفیت 320 تا 600 تختخواب- large
· بیمارستان های خیلی بزرگ XL : بیمارستان هایی با ظرفیت 600 تا 1000 تختخواب - x.large
· مجتمع بیمارستانی HC : بیمارستان هایی با ظرفیت بالاتر از 1000 تختخواب می باشد - hospital complex
لازم به توضیح است که در تعریف بعضی تقسیم بندی ها برای سطح بندی بیمارستانهای کشور ، به غلط یا به درست ، از mini hospital (بیمارستانهایی با ظرفیت کمتر از 32 تختخواب) و mega hospitqal (بیمارستانهایی با ظرفیت بیشتر از 1000 تختخواب و با مدیریت واحد نه بصورت مجتمع بیمارستانی ) نیز نام برده میشود ، ولیکن بایستی دقت نمود که دامنه امکانات بیمارستانی در یک mini hospital آنقدر وسیع نیست که بتوان آن را یک بیمارستان کامل نامید و درست برعکس آن ، دامنه امکانات و زیرساختهای مورد نیاز در یک mega hospital آنقدر زیاد است که از دایره یک مدیریت جامع و متمرکز بیمارستانی خارج شده و زیرشاخه های آن خود تشکیلات مستقلی را دارند که کمتر میتوان آنها را بیمارستانی محسوب نمود . و نکته مهمتر اینکه این دو الگو ، در ساختار اقتصاد درمان تقریبا بیمار کشور ما ، توانمندی ادامه حیات و تولید خدمت با بهره وری مناسب را نخواهند داشت ، حتی اگر اجبار حکومتیان را هم در اختیار داشته باشند . بنابراین در حال حاضر نمیتوان آنها را بعنوان یک الگوی قابل اطمینان و عملیاتی در دسته بندی بیمارستانهای کشور محسوب نمود .
به هر حال ، در دسته بندی های بالا ، صرفآ طی شدن پروسه درمان بیمارستانی و ظرفیت بیمارستان مد نظر است و مثلا خصوصی یا دولتی بودن بیمارستان و یا شکل و شمایل بیمارستان ، تفاوتی را در هم دسته بودن آنها ایجاد نخواهد کرد . به همین دلیل است که در عموم کشورهای جهان این نوع دسته بندی شایع تر و کاربردی تر است . از طرفی نوع و تعداد تخصصهای درمانی موجود در هر بیمارستانی به شدت به تعداد تخت بیمارستان وابسته است و این موضوع در سراسر دنیا نیز روال ثابتی دارد . همچنین تقسیم بندی برمبنای تعداد تخت بستری برای مقایسه بین امکانات لجستیک عمومی و تخصصی و توانمندی پاراکلینیکی بیمارستانها ، آیتم های فراگیرتری را در خود جای داده و به همین دلیل در سطح داخلی و بین المللی تعداد تخت فعال در هر بیمارستان ، جامع ترین نوع دسته بندی بیمارستانی محسوب میشود.
A2-2 - تقسیم بندی بیمارستان ها بر مبنای شبکه های درمانی و سیستم ارجاع :
از آن جایی که بدون سیستم ارجاع بیماران در کشور ، تقریبا بیمارستان های دولتی بایستی ناقص کار کنند ، لذا شاید مهم ترین نوع تقسیم بندی برای بیمارستان های دولتی یک کشور ، تقسیم بندی از نظر سطح بندی های شبکه های درمانی و سیستم ارجاع بیماران کشور باشد 0 در ایران نیز بر اساس الگوی قوانین کشور آلمان و نظام درمانی آن ها ، آخرین بار در سال 1375 بیمارستان های کشور در یک سیستم ارجاع کشوری تقسیم بندی گردید که خلاصه ترین تعریف برای هر کدام از این بیمارستانها بشرح زیر میباشد :
A2-2-1 - بیمارستان های محلی : بیمارستان هایی هستند که برای جمعیت تحت پوشش 30 الی 50 هزار نفری طراحی می گردند . این بیمارستان ها معمولا بین 30 تا 50 تخت بستری دارند . این بیمارستان ها معمولا دارای بخش های جراحی عمومی ، داخلی ، اورژانس ، مامایی و داروخانه هستند . از نظر امکانات پاراکلینیکی نیز آزمایشگاه 4 عمل اصلی روتین را انجام داده و حداقل یک دستگاه رادیولوژی ثابت یا پرتابل نیز بایستی در این بیمارستانها وجود داشته باشد.
A2-2-2 - بیمارستان های ناحیه ای در دو سطح یک و دو قابل طراحی هستند :
بیمارستان های ناحیه ای سطح یک : معمولا برای جمعیت های 50 الی 70 هزار نفر کاربرد داشته و تعداد تخت آن ها نیز بین 60 تا 96 تختخواب می باشد . این بیمارستان ها علاوه بر بخش های جراحی ، داخلی و زنان و زایمان در تخصص هایی نظیر گوش و حلق وبینی و نیز جراحی چشم هم احتمالا فعالیت خواهند داشت . این بیمارستان ها دارای بخش های ویژه I.C.U و C.C.U بوده و با حداقل 3 تا حداکثر 5 تخت اتاق عمل دارای پزشک بیهوشی مقیم خواهند بود . آزمایشگاه در این بیمارستان ها کامل بوده و حداقل دو دستگاه رادیولوژی نیز خواهند داشت .
بیمارستان های ناحیه ای سطح دو : این بیمارستان ها برای جمعیت هایی بین 70 الی 120 هزار نفر طراحی می گردند . تعداد تخت این بیمارستان ها بین 96 تا 170 تختخواب بوده و امکانات پشتیبانی و خدماتی آن ها بسیار کامل تر از نوع سطح یک می باشد . این بیمارستان ها علاوه بر بخش های بستری داخلی و جراحی و زنان در اغلب موارد دارای بستری های فوق تخصصی در رشته های گوارش ، قلب ، جراحی شکم و جراحی تروما هم خواهند بود . جراحی های ENT و چشم هم در این بیمارستان ها وجود دارد . این بیمارستان ها دارای I.C.U و C.C.U کامل بوده و از نظر آزمایشگاه و رادیولوژی و سونوگرافی و فیزیوتراپی کمبودی نبایستی داشته باشند .
A2-2-3- بیمارستان های منطقه ای در دو سطح قابل طراحی هستند :
بیمارستان های منطقه ای سطح یک ( غیر آموزشی ) : این نوع بیمارستان ها برای جمعیت هایی بین 120 تا 200 هزار نفر طراحی می گردند . تعداد تخت این بیمارستان ها بین 200 تا 340 تختخواب متغیر بوده و دارای بخش های داخلی – جراحی – زنان و زایمان – ارولوژی – نورولوژی – ارتوپدی و همچنین روان پزشکی می باشند . این نوع بیمارستان ها احتمالا از نظر فوق تخصصی رشته های گوارش ، داخلی قلب ، جراحی شکم ، جراحی توراکس و جراحی عروق را هم تحت پوشش خود دارند . در این بیمارستان ها حداقل دو سطح I.C.U به همراه C.C.U وP.C.C.U کامل بایستی وجود داشته باشد . بخش های تشخیصی و تصویربرداری و توانبخشی این بیمارستان ها به گونه ای است که بیماران نیاز به مراجعه به مرکز دیگری نداشته باشند .
بیمارستان های منطقه ای سطح دو ( آموزشی ) : این نوع بیمارستان ها برای جمعیت های بین 200 الی 400 هزار نفری مناسب بوده و تعداد تخت های آن بین 350 تا 700 تخت خواهد بود . این بیمارستان ها علاوه بر کلیه امکانات بیمارستان های منطقه ای سطح یک دارای فوق تخصص های ریه و آنکولوژی و پاتولوژی و خدمات وسیع تر رادیولوژی خواهند بود .
اغلب این بیمارستان ها در مراکز استان ها و شهر های بزرگ دانشگاهی واقع می باشند.
A2-3 - تقسیم بندی بیمارستان ها بر مبنای سیستم حمایتی :
چون اقتصاد پیچیده درمان بدون پشتوانه حمایتی ، نظام درمانی پایداری را موجب نخواهد شد ، لذا نوع سیستم حمایتی از یک بیمارستان قطعا در اثربخشی و تداوم عملکرد بیمارستان موثر خواهد بود . بر این اساس انواع بیمارستان ها بر مبنای سیستم حمایتی به شرح زیر دسته بندی می شوند :
- · بیمارستان های دولتی
- · بیمارستان های خصوصی
- · بیمارستان های مراکز بیمه گذار
- · بیمارستان های خاص ( خیریه – نظامی – نهاد ها )
- · بیمارستان های ترکیبی
A2-3-1 - بیمارستان های دولتی شامل انواع بیمارستان هایی که با بودجه های دولتی احداث و اداره میگردند ، خواهد بود . در این مدل بودجه های دولت اساس چرخش امور را تشکیل داده و از طرفی بابت تولید و فروش درمان به اقشار مختلف ، وجوهی برابر قوانین دریافت می شود که از تعرفه های دولتی پیروی می کند . بیمارستان های دولتی از همان الگوی بیمارستان های محلی – ناحیه ای – منطقه ای و کشوری پیروی می کند و در تقسیم بندی ها جزو در دسترس ترین بیمارستان ها برای مردم تلقی می گردند . گرچه این نوع بیمارستان ها اغلب دچار مشکلات اقتصادی و مدیریتی بوده و درصد اشغال تخت مورد قبول را به دست نمی آوردند .
A2-3-2 - بیمارستان های خصوصی ، همان طوری که از نام شان مشخص است تحت حمایت بخش خصوصی بوده و علل القاعده از حمایت مالی دولتی برخوردار نیستند . اگر چه در مواردی این حمایت به صورت غیرمستقیم و با روش انعقاد قرارداد با ضریب K بالا وغیرمنطقی با نهادهای دولتی در حقیقت از حمایت های دولتی به روش غیرمستقیم برخوردارخواهند شد . لیکن چون این موارد از مصادیق ناسالم بودن اقتصاد درمان محسوب می گردد جز قاعده نبایستی محسوب شود . به هرحال پشتوانه مالی سیستم حمایتی بیمارستان های خصوصی اغلب سهام پزشکان بوده و به همین دلیل سهامداران برای حفظ سرمایه موجود، تمامی تلاش خود را برای بالابردن ضریب اشغال تخت بیمارستان خواهند نمود . این نوع بیمارستان ها در کشور ما و کشورهایی نظیر ما ، بدلایل مختلف معمولا بالاتر از 400 تختخواب نیستند .
A2-3-3 - بیمارستان های مراکز بیمه گذار ، از آن جایی که همیشه تولید درمان ارزان تر از خرید درمان خواهد بود ، علاقه سازمان های بیمه گر ، به ایجاد و نگهداری بیمارستان های ملکی خودشان خواهد بود . اگر چه نظریه هایی نیز مخالف تصدی گری سازمان های بیمه گر می باشد . به هر حال بیمارستان های سازمان های بیمه گذار و بیمه گر ازحمایت خوبی برخوردار بوده و چون همواره دارای مشتری کافی می باشند ، رونق لازم را دارند . گرچه در یک اقتصاد ناقص ، مراکزمتعلق به بیمه گران نیز دچار مشکل می شوند . متاسفانه در بیمارستان های تحت مالکیت بیمه گران ،کیفیت رسیدگی همواره مورد انتقاد است . نکته دیگر ناقص بودن ساختار بخش ها و اقلام تجهیزاتی مناسب آن هاست که به دلیل فقدان کارشناسی مناسب در این نوع بیمارستان ها همواره این معایب وجود دارد . ضمن آنکه بدلیل تغییر سلیقه مدیران ناپایدار ، در انتخاب راهکار (خرید درمان – تولید درمان) تناقضات فراوانی بین روند تدارکات روزمره با ساختارهای مصوب این مراکز دیده می شود .
A2-3-4- بیمارستان های خاص ، به دلیل آن که خدمات دولتی توانمندی لازم جهت پوشش کامل خدمات درمانی برای اقشار مختلف را ندارد ، معمولا نهاد های قدرتمند ( اقتصادی – سیاسی - ... ) در کشور ها برای خود بیمارستان های جداگانه احداث می نمایند که نه زیر نظر کامل وزارت بهداشت و متولی عام درمان کشور است و نه یک بیمارستان خصوصی با حمایت بخش خصوصی محسوب می گردد . از این نوع بیمارستان ها که معمولا از روال منطقی و علمی کشورها نیز پیروی لازم را نمی کنند در همه دنیا و به خصوص جهان سوم دیده می شود . بیمارستان های خیریه نیز به نوعی از این سیاست پیروی کرده و نه تحت حمایت مالی دولت هستند و نه بخش خصوصی . بنابراین انواع بیمارستان های نهادهای سیاسی ، نظامی ، بانک ها ، صنایع و خیریه ها در این مجموعه جای خواهند داشت . این نوع بیمارستان ها یک بار طراحی و معمولا بایستی یک عمر با همان طرح و سبک و سیاق خدمت نمایند . نشانه بارز این نوع بیمارستان ها از کارافتادگی پیش از موعد معمول و بر خلاف بیمارستان های دولتی و خصوصی و حتی بیمه ای می باشد . زیرا اراده و قدرت مدیریتی و توانمندی به روز ماندن در دوران مختلف در این نوع بیمارستان ها کم یا زیاد هم که بشود کسی به فکر نگهداشت نبوده و اکثرا در پی افزایش یک خدمت جدید به نام متولی جدیدند و اغلب تلاش برای جلو گیری از تخریب احداثات قدیمی برایشان جاذبه ندارد .
A2-3-5 - بیمارستان های ترکیبی ، بیمارستان هایی هستند که از سیستم حمایتی چندگانه برخوردارند یعنی هم دولت به آن ها بودجه می دهد و هم از بخش خصوصی یا بیمه ها یا نهادهای خاص بودجه مستقیم دریافت مینمایند . اگر چه این نوع بیمارستان ها کمتر وجود دارند ، لیکن آرزوی همه بیمارستانها فراهم آوردن شرایطی است که بتوانند از حمایت مالی چندگانه برخوردار باشند . از طرفی وجود رانت های مالی در قراردادهای بیمه ای با سازمان های ثروتمند دولتی باعث گردیده که بیمارستان های خصوصی یا خاص را ، به نوعی به دلیل استفاده از چند منبع حمایتی، کمابیش بعنوان یک بیمارستان ترکیبی در سیستم حمایتی دسته بندی نمود . بیمارستان های ترکیبی اکثرا دارای ظرفیت های کمتر از 300 تختخواب بوده و اغلب نیز به سمت خدمات و اعمال جراحی لوکس پزشکی گرایش دارند .
A2-4 - تقسیم بندی بیمارستان ها بر مبنای نوع فعالیت بیمارستان :
این نوع تقسیم بندی برای بیمارستان ها از آن جایی که مبتنی بر نوع فعالیت بیمارستان بوده و خروجی هر بیمارستان را مشخص می نماید ، برای جامعه بیماران و نیز مدیران بهداشت و درمان قابل قبول تر است . اگر چه نقایصی دارد لیکن این تقسیم بندی به نوعی فصل الخطاب هدف گذاری برای بیمارستان محسوب می شود . لذا بیمارستان سازان بایستی از این دیدگاه نیز به بیمارستان توجه لازم را بنمایند .
A2-4-1 - بیمارستان های عمومی یا جنرال یا پایه که برابر تعاریف بایستی بتوانند حداقل 10 تخت و حداقل 4 تخصص جراحی ، داخلی ، زنان ، اطفال را پوشش دهند . این تعاریف می تواند شامل بیمارستان های محلی ( 1-2-2 A) و بیمارستان های ناحیه ای (3-2-2A ) و بالاتر باشد . اگر چه تعداد تخت های هر بیمارستان چنان چه بیش از 32 تخت باشد ، خود به خود به سمت یکی از تخصص های پزشکی سوق پیدا خواهد کرد . لیکن در تعاریف بیمارستان عمومی بحث تخصصی نبودن بطور مفهومی جاری می باشد .
A2-4-2 - بیمارستان های تخصصی بیمارستان هایی هستند که فراتر از بیمارستان های عمومی در یک یا چند رشته تخصصی نیز فعال می باشند . گر چه این نوع بیمارستان ها نیز می توانند در دو دسته زیر تقسیم بندی شوند:
بیمارستان های تک تخصصی : این نوع بیمارستان ها بر یک نوع تخصص خاص تاکید کرده و فقط در آن رشته خدمات دهی می نمایند . فعالیت های یک بیمارستان تک تخصصی مثل روان پزشکی ، چشم ، پوست ، ... محدودتر بوده و تعاریف خاصی را در فضاها و اماکن پاراکلینیکی خواهند داشت که شاید در بیمارستان های جنرال به آن فرم ها اجرا نگردد . این نوع بیمارستان ها معمولا ظرفیت متوسط تا 300 تختخواب داشته و در هر منطقه جمعیتی بدون رقیب خواهند بود . لازم به ذکر است که امروزه عده ای معتقدند که بیمارستان تک تخصصی یک بیمارستان کامل محسوب نمی گردد ، زیرا به دلیل لزوم همجواری تخصص های پزشکی در کنار هم ، جدایی تخصص ها مردود بوده و موجب گردیده که در عمل ، یک بیمارستان تک تخصصی یا بیمارستان کاملی نیست یا تک تخصصی نیست .
بیمارستان های چند تخصصی : این بیمارستان ها که جنرال – تخصصی یا جنرال – فوق تخصصی در یک یا چند رشته خواهند بود همان فرمی است که تقریبا جا افتاده و اکثر بیمارستان های دنیا به این سبک و سیاق فعالیت دارند . بیمارستان های فعلی دنیا حتی اگر در ابتدای احداث هم چند تخصصی نبوده اند ، به مرور به این سمت حرکت کرده و در حال حاضر هم ، طراحی بیمارستان ها بایستی بر اساس چند فعالیتی صورت پذیرد . ظرفیت این نوع بیمارستان ها کوچک – متوسط – بزرگ و خیلی بزرگ هم بوده و از زیر 100 تخت تا 1000 تختخواب امکان فعالیت دارند .
A2-4-3 - بیمارستان های آموزشی سنگین ترین نوع فعالیت را در بین بیمارستان ها دارا هستند . بیمارستان های آموزشی ، یا آموزشی – تحقیقاتی هستند و یا آموزشی – درمانی . لیکن در هر دو حال بیشترین سرانه های فیزیکی را در بین بیمارستان ها به خود اختصاص می دهند . تفاوت های عمده بیمارستان های آموزشی به شرح زیر است :
*** امکانات تشخیصی درمانی گسترده : بیمارستان های آموزشی دارای اجزا تشخیصی و درمانی گسترده تری نسبت به سایر بیمارستان ها هستند . مثلا در مورد اتاق های عمل به دلیل آن که اعمال جراحی در بیمارستان های آموزشی زمان بر تر از حد معمول بوده و از طرفی در بیمارستان های آموزشی به موضوع تفکیک رشته های جراحی برای هر اتاق عمل اهمیت بیشتری می دهند لذا نیاز به تعداد اتاق های عمل بیشتری نسبت به سایر بیمارستان ها وجود دارد . یا مثلا در مورد آزمایشگاه ها و رادیولوژی ها نیز به دلیل حضور نفرات آموزشی و نیز الزام به تکرار روش ها توسط دانشجویان ، میزان عرصه وفضای فیزیکی و همچنین زمان اشغال امکانات تشخیصی در این نوع بیمارستان ها ، بالاتر از دیگر بیمارستان ها خواهد بود .
*** الحاق فضاهای آموزشی به فضای درمانی : وجود دانشکده های پزشکی در کنار بیمارستان ها و نیاز به فضاهای آموزشی علاوه بر سرانه های فیزیکی مورد نیاز برای پروسه درمان ، کاملا محرز می باشد . اتاق های استادان ، سالن های درسی ، اتاق های تشریح ، ناظرین بخش ها ، فضای تجمع برای راند صبحگاهی و .... قسمتی از الزامات الحاقی به بخش ها و طبقات درمانی بیمارستان های آموزشی است .
*** تراکم پرسنل در فضاهای ارتباطی : در ظرفیت طراحی شده برای فضاهای اصلی و جانبی و راه های ارتباطی بیمارستان ها معمولا اختلاف فاحشی بین بیمارستان های آموزشی و غیر آموزشی به چشم می خورد . در حالی که در بیمارستان های غیر آموزشی از حضور همراه بیمار هم جلوگیری می شود ، در بیمارستان های آموزشی وفور پرسنل اعم از دانشجو و استاد در فضاها قابل تامل است . از طرفی اجرای برنامه های آموزشی در ساعت های پیک ظرفیتی برای دوره های گوناگون دانشجویی مزید بر علت بوده و معمولا مشکلاتی را برای بیمارستان ها به وجود می آورد . ضمن آن که تنوع در سطوح عمومی و تخصصی دانشجویان و رفع نیازمندی های آموزشی هر یک مطابق با شان علمی آن ها ، همواره طراحی بیمارستان های آموزشی را پیچیده تر می سازد .
A2-4-4 - بیمارستان های خاص : بیمارستان هایی هستند که برای فعالیت های خاص طراحی و احداث شده اند . نوع فعالیت بیمارستان های خاص مبتنی با نام آن ها حول محوری خاص شکل می گیرد . انواع بیمارستان ها با فعالیت خاص عبارتند از : بیمارستان های نظامی ، بیمارستان بحران ، بیمارستان اپیدمی های خاص مثل جزام و سل و ... ، بیمارستان های بیماران خاص مثل روان پزشکی ، سرطان و ... . این نوع بیمارستان ها معمولا برای یک منظور اولیه طراحی و احداث می شوند و تقریبا برای کاربری های غیر از طراحی اولیه دچار مشکل خواهند بود . فعالیت های این نوع بیمارستان ها سینوسی بوده و در طول دوره های زمانی مختلف از نظر تعداد مراجعین و تعداد تخصصها و بخشهای پاراکلینیکی ، کم یا خیلی زیاد می شوند . طراحی این نوع بیمارستان ها بسیار خاص و غیرفراگیر است .
A2-5 - تقسیم بندی بر مبنای نوع ساخت و شکل بیمارستان :
یکی دیگر از روش های تقسیم بندی بیمارستان ها ، دسته بندی بر مبنای نوع شکل و فرم ساخت بیمارستان است که شاید کاربری آن نزد بیمارستان سازان از سایر دسته بندی ها بیشتر رایج باشد . البته منظور از شکل و فرم ، ساختمان اصلی بیمارستان می باشد . همان ساختمانی که عمده عملیات درمانی و بستری ها و اطاقهای عمل و پاراکلینیکها و... در آن مستقر هستند . اگر چه همیشه یک بیمارستان در یک ساختمان خلاصه نخواهد شد . البته فرم سایت بیمارستان در این تقسیم بندی اساسی ترین نقش را برای انتخاب شکل و حجم ساختمان اصلی بیمارستان و ساختمان های جانبی آن ، ایفا می کند . با توجه به همه موارد بالا ، انواع بیمارستان ها از نظر نوع ساخت و شکل ساختمان اصلی آن به شرح زیر می باشند :
· بیمارستان های گسترده
· بیمارستان های مرتفع
· بیمارستان های زیر سطحی
· بیمارستان های ترکیبی
· بیمارستان های پرتابل
A2-5-1 - بیمارستان های گسترده بیمارستان هایی هستند که در عرصه ای باز و وسیع و در قالب تعدادی ساختمان های کم ارتفاع جانمایی شده اند . البته بیمارستان های گسترده خود می توانند به صورت گسترده متمرکز و یا گسترده پراکنده باشند .
بیمارستان های گسترده پراکنده : بیشتر در خارج از شهرها و با دیدگاه کاربری بهتر در حوادث ایجاد می گردند . این نوع بیمارستان ها از چندین ساختمان با کاربری خاصی که در هر یک از آنها تعریف و جانمایی شده ، تشکیل میشوند. این نوع بیمارستان ها عموما خصوصی و یا غیر دولتی نبوده و ارزش زمین در آن ها ملاک نمی باشد . در این نوع بیمارستان ها ، معمولا بخش های درمانی در یک ساختمان و بخش های پاراکلینیکی و اداری و پشتیبانی هم در ساختمان های دیگر جانمایی می گردد . همواره بخش درمانگاه ها در این نوع بیمارستان ها جایگاه خاص و ویژه ای را دارا می باشد . بیمارستان های گسترده پراکنده محاسن زیادی در مواقع بلایای طبیعی ، جنگ ها ، اپیدمی ها و به طور کلی بحران ها دارند . لیکن از معایب آن ها در وجود عملکردهای ناقص بیمارستانی و به خصوص در روابط بین بخشی می باشد که به هر حال بستگی به اهداف اولیه بایستی بین محاسن و معایب آن ، فرم مناسبی را برگزید .
بیمارستان های گسترده متمرکز : این نوع بیمارستان ها نیز در فضاهای وسیع و با دیدگاه های خاص بحران های طبیعی و غیرطبیعی احداث می گردند . لیکن فرق عمده آن ها الویت دادن به روابط بین بخشی در عملکرد بیمارستانی خواهد بود . به عبارت دیگر بیمارستان های گسترده متمرکز حتی الامکان ارتفاع کم را رعایت می نمایند . لیکن بین ساختمانهای مختلف وابسته به درمان ( بخش ها ، پاراکلینیک ، درمانگاه ها ) فضاهای ارتباطی را به صورت سرپوشیده و با دالان های از پیش تعریف شده مرتبط می نمایند تا در عین مستقل بودن هر ساختمان ، مشکلات ارتباطی بین آن ها حل و در گرما و سرما سیکل تردد ایشان ( پرسنل ، بیمار ، همراه بیمار ) مطمئن و راحت باشد . بیمارستان های گسترده متمرکز را شاید بتوان شهری تر از بیمارستان های گسترده پراکنده عنوان نمود .
A2-5-2 - بیمارستان های مرتفع : بیمارستان هایی هستند که به دلایل مختلف از جمله مشکل کمبود عرصه (زمین) مجبور به استفاده از ارتفاع می باشند . در این نوع بیمارستان ها بخش های بستری و پاراکلینیک ها و درمانگاه ها معمولا روی هم چیده شده اند و ارتفاع آن ها کمتر از 6 طبقه نخواهد بود . البته با توجه به این که ارتباط بخش ها روی هم یا در کنار هم در یک طبقه یک ارتباط کوتاه و مستقل خواهد بود ، بیشترین بهره وری را هم در سیکل درمان و هم در بهره وری بیمارستان خواهد داشت . بنابراین مشخص است که یکی دیگر از دلایل انتخاب این مدل از ساختمان بیمارستان ، میتواند بهبود عملکرد آن باشد . البته در بیمارستان هایی که کنترل عفونت های بیمارستانی مهم است ( بیمارستان های خاص قلب ، جراحی مغز و اعصاب ، ریه ، امراض عفونی و ... ) بهترین و مناسبترین الگوی احداث نمیتواند بیمارستان های عمودی باشد .
ولیکن در کلیه بیمارستان های غیر دولتی که بهره وری اقتصادی اساس فعالیت آن ها را تشکیل می دهد ، بیمارستان های مرتفع الگوی مناسبی خواهد بود . زیرا ضمن صرفه جویی در مسیر ارتباطی بین بخش ها ، حداقل فضاهای مشترک بین بخش ها و لابی ها را نیاز داشته و به این ترتیب هم در مرحله احداث و هم در طول دوران بهره برداری صرفه جویی قابل ملاحظه ای را در انرژی ، استهلاک تاسیسات ، تعداد پرسنل و ... را باعث خواهد شد .
بیمارستان های مرتفع همچنین در مراکز شهری به خصوص در محل های مرکزی و اقتصادی شهر بسیار کارساز بوده و شاید بالاترین کارایی را داشته باشد . به خاطر داشته باشید در بعضی مواقع هزینه تهیه زمین در مراکز اصلی شهر از سرمایه گذاری برای احداث و عملیات تجهیز بیمارستان هم بالاتر خواهد بود . در آن صورت چاره ای جز استفاده از ارتفاع در پیش روی بیمارستان سازان قرار ندارد .
A2-5-3 - بیمارستان های زیر سطحی : بیمارستان هایی هستند که عمده ساختمان های اصلی آن در زیر سطح زمین و در طبقات همکف به پایین قرار می گیرند . این نوع بیمارستان ها که اکثرا کاربرد نظامی دارند ، بستگی به تعریف اولیه در ارتفاع های مختلف زیرزمین جانمایی می گردند . این ارتفاع از 3- تا 50- متر هم وجود دارد که با سناریو اولیه بیمارستان مطابقت خواهد داشت . در این نوع بیمارستان ها هر چه قدر ارتفاع بیمارستان عمیق تر باشد ، شکل و پلان و به خصوص روابط بیمارستانی آن غیر بیمارستانی تر خواهد بود . به گونه ای که در بعضی بیمارستان های زیر سطحی شاید ارتباط معقول و قابل قبولی در بین بخش های بستری و پاراکلینیک و جراحی ها به چشم نخورد . لیکن به هر حال برای سناریو مربوطه این نوع بیمارستان می تواند نقشی به یادماندنی و غیر قابل جایگزینی داشته باشد . در هر صورت بایستی اذعان نمود در تقسیم بندی بیمارستان ها در طول زمان های مختلف در دهه های اخیر ، این نوع بیمارستان های (زیرسطحی) جایگاه کم رنگ ولی پراهمیت خود را حفظ نموده اند .
A2-5-4 - بیمارستان های ترکیبی : بیمارستان هایی هستند که از ترکیب چند نوع بیمارستان ذکر شده در بالا شکل گرفته اند . مثل بیمارستان های گسترده متمرکز نیمه مرتفع ، که شامل بیمارستان هایی است که در عین گستردگی عرصه و بعضی بلوک های آن دارای یک بلوک اصلی نیمه مرتفع بوده که بدون بلوک های دیگر ، بیمارستان کاملی نخواهد بود . بیمارستان ترکیبی حتی می تواند بیمارستان مرتفع زیر سطحی هم باشد . یعنی بیمارستانی که در یک بلوک اصلی قابل کارکرد بوده لیکن حداقل 3 طبقه اصلی آن به خصوص بخش های جراحی و ویژه در طبقات منفی بوده و در مواقع بحران مشکل خاصی نخواهند داشت . و همچنین می تواند یک بیمارستان گسترده زیرسطحی باشد که در عین حال که چند بلوک ساختمانی پراکنده خواهد بود ، بعضی از مراکز حساس و بخش های اصلی آن در طبقات منفی بوده و در بحران ها نیز مشکل نخواهند داشت .
A2-5-5 - بیمارستان های پرتابل : نوعی دیگر از بیمارستان ها هستند که قابلیت جابجایی و تحرک داشته و به خصوص در مواقع بحران قابل استفاده می باشند . این نوع بیمارستان ها ساز و کار خاص و تقسیم بندی خاص خود را دارند که در قالب بیمارستان های نظامی و یا بیمارستانهای امدادی و سیار مورد بحث قرار می گیرند . به جهت این که جانمایی این گونه بیمارستان ها در محوطه بیمارستان های در حال ساخت و برای روزهای بحران بایستی مد نظر قرار گیرد ، با ذکر انواع بیمارستان های پرتابل در این قسمت قصد داریم فقط ذهن طراحان را نسبت به این موضوع حساس کنیم تا یکی از آنها را ، حداقل برای بیمارستان در دست طراحی شان ، در روز بحران مدنظر قرار دهند . انواع بیمارستان های پرتابل عبارتند از :
- بیمارستان های صحرایی چادری
- بیمارستان های صحرایی کانکسی
- بیمارستان های صحرایی ترکیبی ( چادر + کانکس )
- بیمارستان های متحرک اتوبوسی
- بیمارستان های متحرک تریلی بر
- بیمارستان های متحرک کامیون بر
- بیمارستان های متحرک ترکیبی ( اتوبوسی + تریلی + کامیون)
. . . . ادامه دارد . . . .
بهتر است مطالب را save نکنید ، چون دائمآ در حال edit نمودن و به روز کردن آنها هستیم
در لحظه مورد نیازتان ، به روزشدهء آنها را مجددا و در همان لحظه میتوانید در این سایت مطالعه بفرمائید
مطالب این مجموعه حاصل 22 سال تحقیق و تجربه شخصی مهندس محمد رضا اردلانی است که با زحمات 7 ساله مهندس هدی اردلانی
ویرایش ، دسته بندی و تدوین شده است . هرگونه نقل مطالب این مجموعه بدون ذکر منبع ، ضمن ظلم به پدید آورندگان این اثر ،
قطعآ نزد دست اندرکاران بیمارستانی کشور ، نشانگر رذالت شخصیتی سارقین خواهد بود.
کلیه فایل های جلد اول (38بخش - 3فصل) کتاب طراحی بیمارستان را در اینجا مشاهده بفرمائید